Առողջության առաջնային Պահպանման համակարգ
որպես առողջապահության հասանելիության
և որակը ապահովող խնամքի առաջնային օղակ
և որակը ապահովող խնամքի առաջնային օղակ
ՀԵՆԱՐ-ը առաջնահերթություն է տալիս առողջության առաջնային պահմանման համակարգի զարգացմանը՝ նպատակ ունենալով ապահովել խնամքի հասանելիությունն ու որակը՝ միաժամանակ համայնքներում խթանելով առողջությունն ու առողջ ապրելակերպը: Ամրապնդելով առաջնային օղակի ծառայությունները՝ մենք ձգտում ենք ստեղծել առողջապահական համակարգ, որը համակողմանիորեն և լիարժեքորեն կբավարարի մարդկանց կարիքները:
Մեր գործընկերները
Առողջության առաջնային պահպանման համակարգի վերափոխման 2021-2026 թթ. ռազմավարութուն
Որպես Հայաստանի Առողջապահության նախարարության գլխավորած բազմապրոֆիլ կոալիցիայի անդամ՝ ՀԵՆԱՐ-ը մասնակցել է Առաջնային խնամքի ծառայությունների հզորացման աշխատանքային խմբի աշխատանքներին: Խմբում ընդգրկված էին առողջապահության ոլորտի, ակադեմիական շրջանակների, ՀԿ-ների, միջազգային փորձագետների և սփյուռքի ներկայացուցիչներ: Առաջնորդվելով Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության Առաջնային խնամքի ծառայությունների գործառնական դրույթներով՝ աշխատանքային խումբը համակարգված կերպով հայտնաբերել է համակարգի թերությունները և առաջարկություններ է ներկայացրել՝ սահմանելով 58 առաջնահերթություն՝ Հայաստանի առաջնային խնամքի օղակի բարեփոխման ծրագրի մշակման համար: ԱՀԿ առաջնային խնամքի հարցերով գրասենյակի տեխնիկական աջակցությամբ՝ բարեփոխումները պլանը խմբագրվել է հիմնական շահագրգիռ կողմերի, այդ թվում՝ Հայաստանի խորհրդարանի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ սեմինարի ընթացքում և պաշտոնապես ընդունվել է Կառավարության կողմից՝ 2022 թվականի հուլիսին:
Սյունիքի «Համայնքի առողջապահության աշխատողներ»
ՀԵՆԱՐ-ը գործարկում է առաջնային բուժօգնության համակարգում բացերը լրացնելուն ուղղված «Համայնքի առողջապահության աշխատողներ» (Community Health Workers, CHW) ծրագիրը: Համայնքները ներկայացնող աշխատողները կընդգրկվեն խնամքի հմտությունների և առողջապահական կրթության ապահովման նախաձեռնություններում՝ աջակցելով տեղերում աշխատող բուժանձնակազմին, օրինակ՝ գյուղական բուժքույրերին: Այս նախաձեռնությունը նպատակ ունի բարելավելու ոչ վարակիչ հիվանդությունների կառավարումը, օգնելու բուժառուներին կողմնորոշվել առողջապահության համակարգերում և ապահովելու նրանց առաջարկվող բուժումը և հետագա հսկողությունը:
12 մասնագետ
կներգրավվի Սյունիքի չորս գյուղում
3,000 մարդ
կստանա որակյալ խնամքի շարունակական հասանելիություն
կներգրավվի խնամքի նոր մոդելի պիլոտային ծրագրում
4 ԱԱՊ կենտրոն
Մեր գործընկերները
և համակողմանի խնամք՝ Արցախի տեղահանված բնակչության համար
Արտակարգ իրավիճակներին արձագանք
9,000+ մարդու
հասանելի են դարձել որակյալ խնամքի ծառայությունները կանոնավոր կերպով
5,000+ բուժառու
սպասարկվել է Սյունիքում և Արցախում
Մեր գործընկերները
Առողջության առաջնային պահպանման շարժական միավորներ Սյունիքում
Առաջնային պահմանման շարժական միավորների պիլոտային ծրագիրը առողջապահական ծառայությունները հասանելի է դարձնում հեռավոր սահմանամերձ գյուղերում: Ծրագիրը նախաձեռնվել է Santé Arménie-ի կողմից Գորիսում հետպատերազմյան 2020թ.-ին, և ՀԵՆԱՐ-ը միացել է դրան 2023 թվականին՝ միավորների քանակը ընդլայնելու և առաջնային բուժօգնության համակարգում նրանց ինտեգրելու համար: Չնայած Արցախի շրջափակման և հումանիտար ճգնաժամի մարտահրավերներին, ՀԵՆԱՐ-ը 2023 թվականի մայիսին հաջողությամբ մեկ ստորաբաժանում է տեղակայել Մարտունու շրջանում, որը գործեց մինչև նույն տարվա սեպտեմբեր՝ բնակչության խոցելի խմբերին մատուցելով կենսական նշանակություն ունեցող ծառայություններ:
Առաջնային պահպանման օղակում իրականացվող այլ ծրագրեր
Առաջնային օղակի որոշ այլ նախաձեռնությունների կենտրոնանում են խնամքի նորարարական մոդելների՝ ուղղված հիմնական հիվանդացություններին, ընդլայնելով կառավարման և քաղաքականության շրջանակները և խթանելով համայնքի ներգրավվածությունը: Այս նախագծերը նաև ընդգծում են պետական-մասնավոր համագործակցության դերը առողջապահական ծառայությունների մատուցման և կայունության ամրապնդման գործում:
Հիպերտոնիայի կառավարման ծրագրի շրջանակում ՀԵՆԱՐ-ը համագործակցում է Հայ օգնության ֆոնդի (ՀՕՖ) հետ: Համագործակցության նպատակը Սյունիքի մարզի Խնձորեսկ գյուղում առողջապահական ցուցանիշների բարելավում է: Հիպերտոնիայի խնդիր ունի Հայաստանի չափահաս բնակչության 35,8%, թեև այդ հիվանդների զգալի մասը չի գտնվում բժիշկների հսկողության տակ: Այդ հանգամանքը հաշվի առնելով՝ ծրագրի նպատակն է գնահատել առողջության հիմնական ցուցանիշները՝ արյան ճնշումը, քաշը և վարքային այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են ծխախոտի օգտագործումը և դեղորայքի ռեժիմի պահպանում: Տվյալների վրա հիմնված նման մոտեցումը թույլ կտա ստեղծել հիպերտոնիան արդյունավետ կառավարելու ռազմավարական հնարավորություններ և հիմք կստեղծի հանրային առողջության ավելի լայն նախաձեռնությունների համար:
Քիմ Հեքիմյանը սննդաբան է, Կոլումբիայի համալսարանի դոցենտ (Մանկաբուժության և Մարդու սննդի ինստիտուտում): Նա դասավանդում է հանրային սննդաբանություն, հետազոտությունների մեթոդաբանություն և որակական մեթոդների կիրառում: Նա նաև Վագելոսի բժիշկների և վիրաբույժների քոլեջի համաշխարհային և բնակչության առողջության ծրագրի փոխտնօրենն է:
Հայաստանի կիրառական քաղաքականության հետազոտական ինստիտուտն (ԱՊՐԻ Արմենիա) անկախ, անկուսակցական վերլուծական կենտրոն է, որը հիմնադրվել է Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության (ՀԲԸՄ) կողմից: Կենտրոնը համագործակցում է ՀԵՆԱՐ-ի հետ՝ Հայաստանում առողջապահական համակարգի նշանակալի բարելավում ապահովելու նպատակով: Համագործակցության շրջանակում կենտրոնը ներգրավել է քաղաքականությունների մշակման հարցերով ավագ գիտաշխատող Քիմ Հեքիմյանին: Ծրագրի իրականացման ընթացքում նա համագործակցել է Առողջապահության նախարարության հետ՝ Հայաստանի առողջապահական համակարգի հզորացմանն ուղղված խնդիրների լուծման նպատակային նախաձեռնություններում:
«Քիմ Հեքիմյանը առանցքային դեր է խաղացել տվյալների վերլուծության մեջ էական աջակցություն տրամադրելու գործում՝ հնարավորություն ընձեռելով ապացույցների վրա հիմնված քաղաքականության որոշումներ կայացնել, հատկապես մոր և մանկան առողջության, սննդային ռազմավարությունների և կլինիկական ուղեցույցների կատարելագործման ոլորտներում: Հենց պետություն-մասնավոր համագործակցության շնորհիվ է, որ հիմնարար փոփոխություններ են կատարվում բնակչության առողջապահական կարիքներին ծառայելու մեր հնարավորություններում»:
Անահիտ Ավանեսյան
Առողջապահության նախարար
Հայաստանի կիրառական քաղաքականության հետազոտական ինստիտուտն (ԱՊՐԻ Արմենիա) անկախ, անկուսակցական վերլուծական կենտրոն է, որը հիմնադրվել է Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության (ՀԲԸՄ) կողմից: Կենտրոնը համագործակցում է ՀԵՆԱՐ-ի հետ՝ Հայաստանում առողջապահական համակարգի նշանակալի բարելավում ապահովելու նպատակով: Համագործակցության շրջանակում կենտրոնը ներգրավել է քաղաքականությունների մշակման հարցերով ավագ գիտաշխատող Քիմ Հեքիմյանին: Ծրագրի իրականացման ընթացքում նա համագործակցել է Առողջապահության նախարարության հետ՝ Հայաստանի առողջապահական համակարգի հզորացմանն ուղղված խնդիրների լուծման նպատակային նախաձեռնություններում:
«Քիմ Հեքիմյանը առանցքային դեր է խաղացել տվյալների վերլուծության մեջ էական աջակցություն տրամադրելու գործում՝ հնարավորություն ընձեռելով ապացույցների վրա հիմնված քաղաքականության որոշումներ կայացնել, հատկապես մոր և մանկան առողջության, սննդային ռազմավարությունների և կլինիկական ուղեցույցների կատարելագործման ոլորտներում: Հենց պետություն-մասնավոր համագործակցության շնորհիվ է, որ հիմնարար փոփոխություններ են կատարվում բնակչության առողջապահական կարիքներին ծառայելու մեր հնարավորություններում»:
Անահիտ Ավանեսյան
Առողջապահության նախարար
ՀԵՆԱՐ-ը նպատակ ունի առողղջության առաջնային պահպանման մարզային մի շարք կազմակերպությունների զարգացման միջոցով ստեղծել ընտանեկան բժշկության ոլորտի ուսումնական կենտրոններ, որտեղ բժիշկներին և ուսանողներին հնարավորություն կտրվի կրթություն ստանալ և զարգացնել մասնագիտական հմտությունները: «Առողջ Հայաստան» հիմնադրամի Առողջապահական առաջնորդության և«Առողջապահության ոլորտի համայնքային աշխատող» ծրագրերի հետ համագործակցության շրջանակում մենք զբաղվում ենք կլինիկական բուժանձնակազմի մասնագիտական հմտությունների զարգացմամբ, ինչը թույլ կտա ուսանողներին և ռեզիդենտներին ռոտացիոն հիմունքով ներգրավել կրթական և մենթորական գործընթացների մեջ: Կրթությունը ինտեգրելով առաջնային խնամքի մարզային կենտրոնների գործառույթներին՝ ՀԵՆԱՐ-ը նպատակ ունի ստեղծելու աշխատուժի զարգացման կայուն հնարավորություններ՝ այդ կերպ նպաստելով առողջապահական համակարգը ամրապնդմանը:
